Yeni Dünyanın Yeni Cephesi: Beşinci Kol

Ünal Acar’ında dediği gibi istihbarat dünyasında dost yoktur. Düşman ya da düşman olma potansiyeli olan vardır. Böylesi bir dünyada bilmek her şeyden önce gelir. Yani düşmanınızın ya da düşmanınız olma potansiyeli taşıyan devletler, gruplar, örgütler ve aktörler hakkında ulaştığınız bilgiler istihbarat nezdinde devlete girişeceği mücadeleyi kazandıran yolu açar demek yanlış olmaz. Ulaşılan bu bilgi bazen klasik mücadele yani klasik savaş yöntemlerinde kullanılırken bazen klasik mücadele yöntemlerinin dışına çıkıldığı bir yöntem ile de kullanılmaktadır. Bu yöntem bilinen adıyla “Beşinci Kol Faaliyeti” olarak adlandırılmaktadır.

Günümüzde geleneksel savaş yöntemleri görülmemektedir. İstihbarat teşkilatları doğrudan bir ülkeye müdahale etmezler. Bunun yerine yukarıda bahsedilen ‘’Beşinci Kol Faaliyeti’’ ile hedef ülke güçsüzleştirilerek tehdit olması önlenmekte ve hatta daha ciddi sorunlara gebe bırakılmaktadır. Beşinci kol faaliyeti genel olarak geleneksel savaşın gerekliliği olan doğrudan müdahale ile elde edilemeyen bir toplumu, örgütü ya da devleti propaganda, espiyonaj, sabotaj ya da terör gibi faaliyet ile psikolojik etkiye maruz bırakmak suretiyle dış müdahaleye uygun zemine taşımak için ya da savaş esnasında ülkenin dinamiklerini etkileyerek savaşın daha kolay kazanılmasını sağlamak için yapılan her türlü manevî, psikolojik, yıkıcı eylemlerdir (Albuz, 28 Mar 2017).

Çıtak’a göre ise beşinci kol faaliyetleri mevcut savaş durumunda düşman devletin ya da grubun psikolojik ve manevi yönden zayıflatılarak, fiili çatışmalar yaşanmadan önce ya da yaşandığı sırada hedef grubu veya devleti psikolojik olarak yıpratmak, karışıklık çıkarmak suretiyle karşı tarafa boyun eğdirmek maksadıyla zafer sürecini hızlandırmak için gerçekleştirilen propaganda, sabotaj, terör saldırıları, casusluk, istikrarsızlık faaliyetleri kapsamaktadır (Çıtak, 2019, S.198). Bir başka tanım olarak ise düşman ülkeye karşı, var olan bütün araçlar kullanılarak, düşman devletin birlik, bütünlük ve ulusal güvenliğini bozarak, devletin içeriden güçsüzleştirilerek parçalanmasını sağlayan yıkıcı faaliyetler bütünü olarak tanımlanmaktadır (Artuklu Haber, 14 Eylül 2015). Bir başka tanımda ise beşinci kol beşinci kol, bir milletin birliğinin ve bütünlüğünün zedelenerek kırıldığı, düşman devlet karşısında zayıflatılması maksadıyla başvurulan her türlü yola verilen isimdir (Kaplan, 18 Eylül 2017). Öyleyse beşinci kol için bir devleti içeriden yıkmak, yıpratmak için girişilen ve bu girişimleri istihbarat üzerinden yapan bir faaliyet olduğu söylenebilir. Beşinci kol faaliyetinin amacı faaliyet yürüttüğü devlet içerisinde bilgisiz ve bilinçsiz bir genç nüfus, iktidara sadakat beslemeyen halk, fizyolojik ve psikolojik açıdan sorunlar yaşayan bir toplum yaratmayı amaçlamaktadır (HaberTürk, 04.03.2020).

Beşinci kolun tarihine bakacak olursak bu kavramın General Franco tarafından 1936-1939 İspanya İç Savaşı sırasında söylendiği bilinmektedir. 1936-1939 İspanya iç savaşı sırasında General Franco’nun askerleri Madrid’i dört ayrı koldan kuşatma altına almıştı. İspanya hükûmeti bu sırada faaliyet gösteren beşinci koldan habersizdi. Generalin askerleri Madrid’i dört koldan kuşattıkları sırada beşinci kol görevindekiler şehirde bir ayaklanma çıkarmış ve Madrid’in ele geçirilmesinde önemli bir yere sahip olmuşlardır. General Franco’nun kullandığı “beşinci kol” kavramı İspanya devletinin önemli kurumlarına sızıp İspanya hükûmetinin aleyhine çalışan ve savaşın kazanılmasında çok önemli rol oynayan bir aktör/faaliyet alanı olarak ortaya çıkmıştır (Güzelsoy, 22 Ekim 2016).

Bu terimin çıkışı günümüze yakın olarak gözükse de aslında İlk Çağlarda da bu çalışmalara başvurulmuştur. Örneğin, Spartalıların savaşta üstün gelemedikleri Truvalılara (Troyalılara) gönderdiği at beşinci kol faaliyetidir. Yine Roma İmparatorluğu da kavimler göçü sırasında Roma topraklarına giren kavimler arasında giriştikleri faaliyetler beşinci kol faaliyeti olarak kabul edilmektedir. Bu minvalde Roma’nın bu faaliyetlerden çokça yararlandığı söylenebilir (HaberTürk, 04.03.2020). Ayrıca Oğuz Kağan, Büyük İskender, Kartacalı General Hanibal, Alp Arslan, Cengiz Han, Emir Timur ve Sultan İkinci Mehmet dâhil olmak üzere tarih sahnesinde yerini almış pek çok ileri gelen komutan beşinci kol faaliyetini kullanmıştır. Tarih sahnesi, devletleri yıkmanın, sömürgeleştirmenin, içerden çökertmenin ve boyun eğdirmenin doğrudan savaş dışında başka imkân ve yöntemlerle de olduğunu ve bu yöntemlere başvurulduğunu gösteren örneklerle doludur (Ateş, 2017, S.1).

Osmanlı İmparatorluğunun çöküş dönemi olarak adlandırılan son 100 yıllık zaman zarfında Osmanlı ile Arap kabileleri arasındaki kopuşun temellerini atan Gertrude Bell ile birlikte yetiştirdiği Timothy Edward Lawrence’ın faaliyetleri de beşinci kol faaliyetlerine örnek olarak gösterilebilir. Öyle ki Osmanlı İmparatorluğu bu faaliyetler sonrasında Arap kabileleri ile ayrılmıştır. Beşinci kol faaliyetinin meydana getirdiği ayrışmanın anlaşılabilmesi için Osmanlı İmparatorluğu iyi bir örnektir. Osmanlı İmparatorluğu mirası olan Türkiye Cumhuriyeti olayın üzerinden 100 yıl geçmesine rağmen bugün bile halen Araplar ile geçmişteki kopuşun izlerini taşımaktadır.

Son olarak Beşinci kol çalışmalarını başarılı şekilde kullanan ilk devlet Gestapo yani Nazi Almanya’sıdır. Gestapo faaliyetleri ile Nazi Almanya’sı pek çok devletin içine sızmayı başarmıştır. İçerisine sızdığı halkı kendi görüş ve hedeflerine göre yönlendirmiştir. Nazi Almanya’sı ikinci dünya savaşındaki işgallerini gerçekleştirirken özellikle Polonya, Norveç, Hollanda, Danimarka, Avusturya gibi devletler üzerinde beşinci kol faaliyetini uygulamaya özen göstermiştir (Albuz, 28 Mar 2017).

Günümüzde Beşinci Kol Faaliyetleri

Beşinci kol Faaliyetinin yol haritası hedef ülkenin iç dinamiklerinden geçtiği için çalışmalarda bu minvalde ilerlemektedir. Günümüzde bölgeleri ve ülkeleri istikrarsızlaştıran ve büyük ekonomik ve can kayıpları yaşatması dolayısıyla başta terör örgütleri ve faaliyetleri olmak üzere medya kanalları (sosyal medya, paylaşım siteleri vs.), yayımlanan kitap, dergi ve gazeteler, TV dizileri, ünlü kişiler (Şarkıcı, oyuncu, sporcu vb.), iş dünyası, hedef ülke içerisinde oluşturulan STK’lar veya Siyasi Partiler, darbeler ve daha pek çok kullanıma açık aktör, kurum, kuruluş vb. aracılığıyla beşinci kol faaliyetleri yürütülebilmektedir. Beşinci kol adı altında yürütülen faaliyetler bir birinden bağımsız ya da tek başına gibi gözükse de aslında bir bütün olarak uygulanır. Beşinci kol faaliyet yürüteceği devlete ait toplumun psikolojisini ve sosyolojiyi en iyi şekilde analiz ettikten sonra çalışmalara başlar. Beşinci kol toplumsal bağları kuvvetli, milli bilinci yüksek bir toplumda faaliyet göstermenin zorluğunu bildiği için öncelikle toplumsal bağları kuvvetli olan kesime saldırır. Ayrıca bazı araçları kullanarak faaliyetlerini devlet içerisinde desteklemektedir. Bu nedenle medya, beşinci kol için oldukça iyi bir araçtır. Medya aracılığı ile devletin toplumuna yönelik genel ahlakı zedeleyen ve toplumun mevcut kültür seviyesini düşüren dizi ve filmleri devreye sokarak faaliyetlerini destekler. Ayrıca halk içerisinde sevilen, itibar görmüş aktör, aktris ve sanatçıları da dâhil ederek medyanın gücü arttırılmaya çalışılmaktadır (HaberTürk, 04.03.2020).

Beşinci kol ekonomik durumu kullanarak insanları kolay para kazanmaya teşvik eder. Bu doğrultuda ülke içerisine hızlı bir şekilde şans ve bahis oyunları sokularak yaygınlaştırılması sağlanır. Özellikle toplumun genç kesimlerinde uyuşturucu, fuhuş gibi alışkanlıklar normalleştirilerek yaygınlaştırılır. Özetle beşinci kolun ana hedefi öncelikle toplumun etik yapısıdır. Toplum içerisinde liyakatsizlik, hukuksuzluk, dolandırıcılık gibi hususlar devreye sokulur böylelikle toplumun dürüstlük adı altındaki değerlerden beklentisi kalmaz. Ayrıca mevcut iktidar rejimini hedef alarak ya da bazen korumak maksadıyla farklı görüşleri ve inançları benimseyen mevcut topluma zıt yeni bir toplum oluşturur. Halkı birbirine düşürmek için başta terör olmak üzere iç çatışmayı körükleyecek pek çok ayrışmayı kullanarak devletin içten parçalanmasını sağlar.

Özellikle hedef seçilen devletin gündemini değiştirme faaliyetleri ile birlikte yönetimden memnuniyetsizlik duyanların sayısında artış sağlanmaya çalışmaktadır. Toplumsal gerilimin tırmandırıldığı, kin, nefret, gibi çatışmaya sürükleyecek duyguların ateşlendirilerek gerekli çatışma ortamının oluşturulması sağlanmaktadır. Doğal birlikteliğin bozulması amaçlanmakla birlikte milli bilincin zedelenerek, sosyal ve toplumsal bağların tabiri caizse koparılması ve toplumun özellikle fikri açıdan bölünerek öncelikle fikirsel sonrasında ise fiziksel olarak çatışmaya sürüklenmesi amaçlanmaktadır. Ayrıca Kamu düzenini bozma girişimleri ile birlikte toplum içerisindeki güvensizlik ortamının belirginleştirilerek iktidar karşıtlığındaki sayıyı artırmak ve karşıtların bir araya getirilerek organize bir şekilde kamu düzenini bozma girişimlerine sahil edilmesi sağlanmaktadır. Ülke içerisinde oluşturulacak kargaşa ve anarşi faaliyetleri ile devletin iradesini zedelemek ve mümkün olduğu ölçüde hareket alanını kısıtlamayı planlamayı içermektedir. Devlet içerisinde oluşturulacak kutuplaşmalar ile devletin faaliyet alanları kısıtlanarak devleti içten çökerten ve yönetilemez hale getiren faaliyetlerin maddi ve lojistik olarak desteklendiği bir ortam oluşturulmak nihai amaçtır (Ateş, 2017, S.7).

Beşinci kol faaliyeti genellikle savaştan oldukça önce başlayarak savaşılacak ülkenin yıpratılıp güçsüzleştirilmesini ve hatta başarılabilirse doğrudan bir savaşa gerek duymadan boyun eğdirilmesi amaçlanır. Öncelikli olarak savaşacağı ülkenin demografik yapısının iyice analiz eden beşinci kol ülkeye yerleşerek sözde barış döneminde savaş için gerekli hazırlıkları yapmaya başlar. Barış zamanı yukarıda sayılan faaliyetleri istihbarat teşkilatının da yardımıyla gizlilik ile yürütür. Hedeflediği alanlara müdahale edebilmek, toplumu yönlendirebilmek ve gerekli adımları atabilmek adına kendi hareket alanını barış döneminde gerçekleştirmeye çalışır. Savaşın kendini henüz yeni hissettirdiği çatışmaların ve karşılıklı gerilimin tırmandığı anlarda beşinci kol faaliyetlerine başlayarak gizli bir ordu şeklinde hareket eder. Barış döneminde gerçekleştirebildiği hedefler doğrultusunda düşman ülke içerisinde saldırılara başlar (Doğanay ve Şehitoğlu, 2019, S.459). Özetle beşinci kol mevcut silahlı kuvvetler dışında saldırılarını gerçekleştiren gizli bir ordudur demek yanlış olmaz. Beşinci kol faaliyetlerini birkaç örnek üzerinden inceleyecek olursak;

Örnek 1:  Birinci dünya savaşında, Osmanlı İmparatorluğu Orta Doğu’da Bağdat’ı ele geçirmek isteyen İngiliz birlikleri, General Townshend komutasında Selman-ı Pak muharebesini kaybederek, Kût şehrine sığındı. Şehir Halil (Kut) Paşa komutasındaki birlikler tarafından kuşatılarak, şehir Halil Paşa tarafından ablukaya alındı. Bir süre sonra başlayan açlık ile birlikte General Townshend daha fazla dayanamayarak beraberindeki 10.000’den fazla er, 400’ü aşkın subay ve 13 Generali ile 29 Nisan 1916 tarihinde Halil Paşa’ya teslim oldu. Çanakkale zaferinin ardından 29 Nisan 1916 tarihinde kazanılan Kût’ül Amare Zaferi Osmanlı İmparatorluğu için iyi bir zafer olarak karşılanmaktaydı. Ancak İngilizler askeri yoldan sağlayamadıkları zaferi beşinci kol yoluyla bir yıl gibi bir süre içerisinde devreye soktular. Gertrude Bell, yetiştirdiği Timothy Edward Lawrence Arapları Osmanlı’ya karşı kışkırttılar. Orta Doğu çöllerinde başlayan isyan bir yıl içinde başarıya ulaştı. Dinsel öğelerle süslenen Megiddo Harekâtı sonunda, Osmanlı Ordusu 21 Eylül 1918 tarihinde Halep’in kuzeyine çekildi ve Mondros Ateşkesi imzalandı (Artuklu Haber, 14 Eylül 2015).

Örnek 2: Kendilerine direniş anlamında ‘Otpor’ ismini veren Sırp Gençlik Örgütü ilk eylemini Sırbistan’da Miloseviç’e karşı gerçekleştirdi Miloseviç’in devrilmesinde oynadıkları aktif olarak rol ile rejimin devrilmesine neden oldular. Slobodan Miloseviç rejimi sırasında Ivan Maroviç liderliğinde kurulan bu örgüt faaliyet alanlarını genişleterek pek çok yerde rejimleri ve hükûmetleri devirmek maksadıyla eylemler düzenlemeye başladı. En çok kullandıkları yöntemler arasında sosyal medya karşımıza çıkmaktadır. Bu ağı oldukça etkin bir biçimde kullanan bu örgüt, basit ama oldukça etkili bir yöntem olan kara mizahı kullanarak faaliyetlerini gerçekleştirmektedir. Bunların yanı sıra Twitter ağı gibi platformlar üzerinden örgütlenmeleri organize etmektedirler. Atılan sloganlar, sokak gösterileri ve mizahı da kullandıkları etkili yöntemlerden birkaçı olarak karşımıza çıkmaktadır. Otpor’un adı Gürcistan, Ukrayna olayları ile birlikte özellikle Mısır‘daki 2011 halk hareketlerinde 6 Nisan Gençlik Hareketi adlı grubun Otpor’un eski üyelerinden eylemlere yönelik danışmanlık adlıkları dile getirilmiştir. Öyle ki Türkiye’de meydana gelen gezi eylemlerinde kullanılan sembollerin daha önce Otpor tarafından çeşitli olaylarda kullanılmış olması benzerlik göstermektedir. Ayrıca Otpor’un George Soros’un Açık Toplum Vakfı’ndan maddi destek alarak eylemleri gerçekleştirdiği öne sürülmektedir (Hamsici, 01 Aralık 2014).

Örnek 3: Türkiye’de Sağ-Sol, Türk-Kürt, Sünni-Alevi ayrışmalarının temelinde de yine beşinci kol faaliyetleri yatmaktadır. Kültürel açıdan kozmopolit bir yapısı olan Türkiye’de farklı etnik ve mezhepsel aktörler arasında ayrışmalar çıkarılmış ve bu ayrışma hareketleri diğer ülkeler tarafından zaman zaman gizli ya da aleni şekilde desteklenmiştir. Bu desteklenme ile birlikte darbeler, terör olayları ve bazı illerde iç karışıklıklar yaşatılarak ülke iç sorunlara mahkûm edilerek bir nevi kontrol altında tutulmuştur.

Sonuç

Böylesi bir uluslararası arenada uygulanan yöntemler ve verilen örnekler göz önüne alındığında istihbarat servislerinin önemi bir kez daha anlaşılmaktadır. İstihbarat örgütleri yeni savaşların sacayaklarını oluşturmaktadır. Günümüzde hiçbir ülke istihbarat faaliyeti kullanmadan bir mücadeleye girişmemektedir. Ayrıca artık hiçbir ülke hedef aldığı ülkeyi klasik yöntemlerle direkt olarak işgal etmemektedir. Öncelikle istihbarat kurumunu devreye sokarak hedef ülke hakkında topladığı bütün bilgileri değerlendirmekte ve sonrasında da beşinci kol faaliyetleri ile yıpratmaya başlayarak ülkenin içerisine tabiri caizse bir hastalık gibi yayılarak ülkeyi içeriden güçsüzleştirmeyi, yıpratmayı ve yıkmayı amaçlamaktadır. Beşinci kol faaliyetleri yeni bir kavram ve uygulama değildir. Aksine geçmişten bugüne kadar tarih boyunca ismi beşinci kol olarak anılmasa da pek çok topluluk tarafından uygulanmıştır. Günümüzde de halen uygulanmakla birlikte hemen hemen dünyanın her yerinde uygulandığı söylenebilir. Verilen örnekler doğrultusunda beşinci kolun sebep olduğu sorunların uzun yıllar etkisini hissettirdiği ve Osmanlı örneğinde olduğu gibi bir imparatorluğun parçalanmasına sebep olacak seviyelere geldiği görülmüştür. Günümüz uluslararası arenası ve devletlerin uygulamalarına bakıldığında beşinci kol faaliyetlerinin çok daha yoğun bir şekilde artarak devam edeceği rahatlıkla söylenebilir.

Ayrıca beşinci kol faaliyetleri güvenlik algısını da temelden etkilemiştir. Görülmüştür ki tehdit algısı büyük kalabalık ordulardan daha tehlikeli olan fark edilmesi güç olan ve direkt olarak toplumu ve toplum nezdinde iktidarı hedef alan beşinci kol faaliyetlerinin çok daha büyük güvenlik riskleri taşıdığını göstermiştir. Bu minvalde bu faaliyetlere karşı korunma, toplumu tehditlere karşı hazırlama, psikolojik harbi yürütme girişimleri yalnızca basın ve yayın organları ile sürdürülemez olduğu anlaşılmıştır. Güçlü bir istihbarat ağı, milli şuuru rehber edinmiş genç, dinamik, kültürlü ve eğitimli bir toplum. Bireylerin haklarını gözeten ve hukuksal çerçevede ilerleyen yönetim ve teknolojik dönüşüm ve değişimlere açık kendini kapatmayan, toplumu kutuplaştıracak davranışlardan kaçınan iktidar ile beşinci kol faaliyetleri savunulabilir, önlenebilir. Orhun abidelerinde geçen “Türk oğuz beyleri! Milletim; işitin! Üstte mavi gök çökmedikçe, altta yağız yer yarılmadıkça, senin ilini ve töreni kim bozabilir?” sözü beşinci kol faaliyeti ile ilgili verilebilecek bir örnektir. Sonuç olarak şu söylenebilir ki böylesi bir hastalıkla mücadele etmenin yolu elbette istihbarat servisinizin ne şekilde başarılı faaliyetler yürüttüğü ile birlikte toplum olarak bağların ne kadar kuvvetli olduğu ile doğrudan orantılıdır.

KAYNAKÇA

Acar, Ü. (2011) “İstihbarat”, Akçağ Yayınları

Albuz, A. R. (2017). “Abd’nin 5. Kol Faaliyetine Son” Erişim Tarihi: 19.04.2020 Https://Www.Yenisafak.Com/Yazarlar/Ahmetrifatalbuz/Abdnin-5-Kol-Faaliyetine-Son-2037001

Artukluhaber, (2015). “Dikkat! 5. Kol Yoğun Faaliyette” Erişim Tarihi: 19.04.2020, Https://Www.Artukluhaber.Net/Mobil.Php?İslem=Yazarlarimiz&Altislem=Detay&İd=1872

Ateş, H. (2017). “Vekâlet Savaşının Sinsi Boyutu: Beşinci Kol Faaliyetleri”

Çıtak, E. (2019). “Silahsız Savaş Sahası: Yeni Savaş Anlayışında İstihbaratın Yeri” Güvenlik Bilimleri Dergisi, Kasım 2019,Cilt:8 Sayı:2, 191-213.

Doğanay, R. Ve Şehitoğlu, M. (2019). “İran Kaynaklarına Göre Nazi Döneminde Almanların İran’daki Casusluk Ve Propaganda Faaliyetleri” Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 29, Sayı: 1, Sayfa: 449-465.

Erol, M. S. Ve Bingöl, O. “Uluslararası İlişkiler Ve İstihbarat”

Gezici, A. (2013). “Dünyayı Yöneten Derin Güç İstihbarat” Ankara: Tutku Yayınevi

Güzelsoy, Y. (2016). “Beşinci Kol Faaliyeti” Ötüken Dergisi, Erişim Tarihi: 19.04.2020, Https://Otukendergi.Com/Besinci-Kol-Faaliyeti/

Habertürk, (2020). “Beşinci Kol Faaliyeti Nedir? Beşinci Kol Nasıl Çalışır?” Erişim Tarihi: 19.04.2020, Https://Www.Haberturk.Com/Besinci-Kol-Faaliyeti-Nedir-Besinci-Kol-Nasil-Calisir-2602950

Hamsici, M. (2014). “Otpor Lideri Maroviç: Gezi Eylemcileriyle Temasımız Olmadı” Erişim Tarihi: 19.04.2020, Https://Www.Bbc.Com/Turkce/Haberler/2014/12/141201_Otpor_Marovic_Gezi

Kaplan, H. (2017). “Beşinci Kol Musun Diye Sorarlar” Erişim Tarihi: 19.04.2020, Https://Www.Sabah.Com.Tr/Yazarlar/Hilalkaplan/2017/09/18/Besinci-Kol-Musun-Diye-Sorarlar

Milli İstihbarat Teşkilatı, İstihbarat Oluşumu, Milli İstihbarat Teşkilatı Başkanlığı Resmi Ağ Sayfası, Erişim Tarihi: 19.04.2020 Https://Www.Mit.Gov.Tr/İsth-Olusum.Html

Özdağ, Ü. (2008). “İstihbarat Teorisi” Kripto Basın Yayın

Yazarın Bir Başka Yazısı

Terörle Mücadele Yöntemleri