Arifler ve Ariflerin Cehaleti – Bir Deneme

Arif olanlar hadiselere daha farklı bakarlar. Hatta aynı yöne bakıp farklı şeyler görürler. Herkes kuklalara bakarken onların zihni kuklayı oynatandadır. Yahut el âlemin musibeti onların nimeti olabilir.

Leyla ile Mecnun’un bir hikâyesi var: Bir gün Leyla köylülere yemek dağıtırken Mecnun da giriyor sıraya. Gelene yemek gidene yemek, Mecnun’a gelince çanağın tersi. Bir böyle iki böyle. Sonunda arkadaşı tutuyor omzundan; -ya hu Mecnun Leyla’nın sana ne yemek vereceği var ne de başka bir şey, kendini rezil etme- diyor. Mecnun’un cevabı arifane “Hiç olmasaydı bana meyli, vurur muydu çanağıyla Leyli.”

Arifler bu hadiseye şöyle bakmışlar: Leyla Mecnun’a hâl lisanıyla diyordu ki: “Bunlar beni bilmezler sen ki beni bilirsin, yemek isteyeceğine beni istesene.” Bu kıssada Leyla maşuktur, Mecnun aşık. Yemek ise rızıktır. Gelin ariflerin gördüğünü biraz inceleyelim.

Tasavvufta Allah-ü Teala maşuktur, rızık verir herkese. Bazen bir aşık gelir eli boş kalır. Zira Allah karnını değil kalbini doyurmayı murat etmiştir. Rızkımın değil rızamın peşinden koş der arifane lisanda. Hazreti Mevlana’nın da dediği gibi: İnsanın halıyı dövmesi ona kızdığından değil, tozunu almak istemesindendir. Evliyanın zahiri zehirdir diyor Hayati hocam. Yani Allah adamlarının temizlendiğini değil dövüldüğünü sanıp; onları hakir, zavallı görenin kalbi zehirlenir. Kolay kolay da iflah olmaz. İşte ilk gördüğümde Mecnun da ne sevmiş dediğim kıssada ariflerin gördüğü…

Şimdi uzunca bir girişin ardından gelelim ariflerin cehaletine. Bir arife sormuşlar “En cahil kişi kimdir?” diye. “Benim” demiş. Cevap net, kısa ve öz. Zaten en doğru cevaplar genelde kısadır. Aynı kara delik gibi. Küçüktür ama içinde dünyalar vardır (Küçüktür derken kütlesine nispeten).

Düşündüğümüzde gerçekten de her insanın tanıdığı en cahil kişi kendisidir. Tabii burada cahillikten muradım bilgisizlik. Nasıl mı? Elbette başka insanları sözleri ve hareketleriyle tartabilirsiniz. Lakin bu sizin, insan sarrafı da olsanız, tahmininizdir. Evet imtihan edebilirsiniz. Ama o da bir yere kadar. Mesela birini imtihan ettiniz ve toplama işlemini bilmediğini öğrendiniz. Muhtemelen çıkarmayı, çarpmayı ve bölmeyi de bilmiyordur. Ama imtihan etmediğiniz sürece bu düşünceniz tahmin olacaktır. Oysa her insan kendisinin milyarlarca bilgiyi bilmediğini bilir. Hem de kesin olarak. Şu hâlde her insan için en cahil kişi kendisidir. Ve insanın başkasından üstün olduğuna kendini inandırması için birçok tahmin yapması gerekiyor. Mütevazı olmak içinse sebep çok.

İçi doludur
Buğday başağı
Olursa şayet
Başı aşağı

Tevazuuyla kalınız efendim.