Mehmed Zihni Efendi
Önce kitabın müellifi Mehmed Zihni Efendi’yi kısaca tanıyalım. Zihnî Efendi (v. 1332/1914) hem edebiyat hem de fıkıh yönü olan, kıymeti bilinmeyen, son dönem Osmanlı alimlerindendir. Fıkıhta tercüme-şerh mahiyetinde olan Ni’met-i İslam isimli meşhur Türkçe ilmihal kitabının yazarı olarak bilinir.[Ni’met-i İslam kitabını Sultan Vahdeddin Han’ın te’lif ettiği lâkin o dönem şehzade olması hasebiyle Mehmed Zihni Efendi’nin ismi ile telif olunduğu da rivayet olunur.] Günümüzde de sıkça müracaat edilen eserler arasındadır. Galatasaray Sultânisinde 30 küsur sene hocalık yapmış ve Babanzâde Ahmed Naim gibi birçok münevvere burada ders vermiştir.
Kitabın ilk sayfasında Elgâz-ı fikhiyye yazısının ardından ”mimmâ mennAllahu subhanehu bihi ala abdihi Mehmed Zihni” yazar. Manası ”Onunla Allahu subhanehunun iyilik yaptığı kulu Muhammed Zihni” demektir.
Kitapta yer alan mes’ele(sual) ve cevaplar mevzulara göre ayrılmış ve kitâbü’t-Taharet başlığıyla yani temizlik bahsiyle başlanmıştır. Taharet bahsinde ilk olarak “Suların efdali hangi sudur, denirse peygamberimizin -sallallahu aleyhi ve sellem- efendimiz hazretlerinin esâbi’-i şerifesi(mübarek parmakları) arasından nebe’an(fışkırma) eden sudur denilir” ardından ilave ettiği arapça bir şiir ile de sıralamaya Zemzem suyu, Kevser suyu ve Nil Nehri ile devam eder. Ardından kitâbu’s-salât(namaz), zekat, savm(oruç), hac, nikah, talâk, ıtâk(Köle azad etme), eymân(yeminler), hudud(cezalar), siyer, lakiyt-lukata-âbik-mefkud(sahipsiz sokakta bulunmuş çocuk-bulunmuş sahipsiz mal-kaçak köle-hayatta olup olmadığı bilinmeyen kimse), vakıf, bey'(satın alma), kefalet, havale, kaza, şehadet(şahitlik), vekalet, ikrar, sulh, mudarebe, hibe, icare, ariyet, vedia, mükateb(Belli bir ücret ödeyince hürriyetini almış olacak köle), me’zun(Alışveriş izni verilen kölelik), gasb, şuf’a, kasem(yemin), udhiyye ve zebayıh(kurban ve kurbanlık), kerahiyye, daman(kefil olma), cinâyât, vasiyyet, feraiz(miras) gibi başlıklara ayrılmıştır.
Birçok fıkhî meselede bilmece şeklinde yüzlerce sual-cevap hazırlanmıştır. Elgâz-ı Fıkhiyye’deki bilmeceler zihni çalıştırarak insana beyin jimnastiği yaptıran ve cevabı okunduğu zaman da çoğu zaman gülümseten cinstendir. Elğâz-ı Fıkhiyye, her ne kadar fıkıh ilmine tahsis edilmiş olsa da, muhteviyatında hesap ve zeka ile alakalı luğazlar(bilmeceler) da vardır.
Yorum Yaz