Bir Münevver Gencin Üç Parçası

Bizi İrşah Eden Nedir?

Bir münevver, aydın, ziyalı bir kimsenin, elinin altında sürekli bulunması gereken kitaplar vardır. Yeni tabirle başvuru eseri deniliyor. Arama motorlarının her iş için müracaat kaynağı olduğu zamanımızda bilgiye ulaşmak fevkalade hızlandı. Ancak bu nisbette münevver, mütefekkir, entelektüel insan sayısı artmaktan ziyade azalır oldu. Bu vasıtalar, bilhassa bilgi kirliliğinin daha da artmasını ve istişare kültürünün zayıflamasını hızlandırdı. Artık insanların akıl hocaları/mürşidleri insanlar ve kitaplar değil maalesef…

Bunlara rağmen cemiyetimizde yine de münevver kimseler yetişiyor. Hususen gençlik döneminde kendini geliştiren, inkişaf ettiren kimseleri çevremizde az da olsa görerek seviniyoruz. Peki bunun sayısının artması için gençlerimizin nelerden istifade etmesi gerekiyor?

Fikri kalibresi yüksek, münevver bir insanda olmazsa olmaz üç şey nedir?

İstikrarlı bir şekilde ilmen kendini yetiştirmek isteyenler ne yapmalıdır?

Elimizin altında sürekli bulunması gereken, ayrılmaz parçalarımız neler olmalıdır?

El-cevab: Lugat/sözlük, ansiklopedi ve atlas…

Entelektüel kimdir?

Bütün dünyada entelektüel, münevver, mütefekkir insan denince ilk akla gelen hususiyet, kelime haznesinin fevkalade zengin oluşudur. Bir mefhumun, bir eşyanın birden fazla ismini, çeşidini, farklı lisanlardaki karşılıklarını bilen kimselere, entelektüel denir.

Dolayısıyla bir münevverin kütüphanesinin en işlek, en fazla kullanılan rafı, lugatlarının bulunduğudur. Zaten bir tanesi daima masa üstündedir. Burada evvela kendi lisanının en esaslı bir kaç lugatı, bildiği/öğrendiği/öğreneceği farklı lisanlara dair lugatlar, ilgilendiği ilmi sahalara dair terim/mefhum lugatları bulunur.

İslam ilim tarihine baktığımızda bilhassa nakli ilimlerin baş köşesinde kamusları ve tabakat kitaplarını görürüz. Dünya tarihinin ilk ansiklopedileri bunlardır. Avrupa’da aydınlanmanın, terakkinin temelinde ansiklopedistlerin olduğu görülmüştür. Münevver bir kimse hele de internet aleminin kirine, pasına bulaşmak istemiyorsa, yapacağı şey kaliteli bir ansiklopediyi her daim el altında bulundurmasıdır.

Kimin yazdığı belli olmayan web ansiklopedileri; belki ehemmiyetsiz, gayri ciddi bilgiler için müracaat kaynağı olabilir. Yine magazin kabilinden farklı görüşlere, lüzumsuz detaylara bakmak için kullanılabilir. Veyahut günlük, geçici şeyler için… Ancak katiyen bir mesele öğrenmek ve anlamak için kullanılmamalıdır. En azından buradaki bilgilere göre âmal-i fikretmek hiç akıl kârı değildir.

Alfabetik, kronolojik veya mevzularına göre tanzim edilmiş ansiklopedileri sürekli yakınımızda bulundurmalıyız. Dijital versiyonları varsa keza telefonumuzda, bilgisayarımızda olmalı. En azından oradan istifade ettikten sonra internetteki başka yerlere müracaat etmek icabeder.

Coğrafya bilgisi

Bu iki bilgi kaynağına ilaveten bir de atlas tamamlayıcı materyaldir. Detaylı bir atlasda güzel bir harita üzerinden öğrenilen bilgiler, coğrafi olarak zihne tam kazınır ve kalıcılığı daha kuvvetli olur. Bilgiler müşahhas hale gelir. Okunan bir romanda, seyredilen bir filmde, ismi geçen yerleri hemen durdurarak coğrafi mevkiine bakmak çok faydalı bir öğrenme metodudur. Aksi halde öylesine seyredilmiş, okunmuş olunur. Bu umumi kültürü de arttırmaya faydalı olur. Atlas takviyesi alan kimselerde umumiyetle oraları gezme isteği de hasıl olur. Okunan, seyredilen, atlasdan mevkii öğrenilen yerler bir de gezilirse; zihinde müdhiş bir aydınlanma olacak, dünyaya bakış ve düşünüşte ufkun açıldığı görülecektir. Böyle yapılırsa eski tabirle aliyyül âlâ olur.

Atlas sayesinde bilgilerin birbirleriyle coğrafi irtibatları kurulmasıyla yaoacağınız tefekkürün derinliği bir kat daha artacaktır. Tabi bu atlas da tercihen kağıda basılı olmalıdır. Dijital uygulamalar da faydalıdır. Ancak dijitalin dikkat dağıtıcılığı şahsen benim çekindiğim, sevmediğim bir şey…

Hülasa bir insanın elinin altında sürekli bulunması gereken bu üç şey; lugat, ansiklopedi ve atlas onun parçası haline gelmelidir. Böylece ilmen, fikren kısa zamanda çok yol kat’edilecektir.

Lugat bilgisi ve hangi lugatlara müracaat edileceğine dair şu yazıya bakınız:

Bir Münevverin Parçası: Lugat