Ahlat’ın Ölüme Gülümseyen Sembolü:Ahlat Türk-İslam Mezarlığı

En Büyük Kabristan

“Taşlar birer lisan oldu; Kitabeler de o taşlarla hem-zeban oldu” der Mehmet Akif. Bu beyti canlı şekilde Bitlis Ahlat’ta görmek mümkün. Ahlat’ta “Anadolu’nun Orhun Abideleri” olarak nitelendirilen, boyları 4,5 metreye varan mezar taşlarının olduğu bir mezarlık var. Her kitabe kırmızı Ahlat taşından yapılmış. Burası sıradan bir kabristan değil İslam âleminin en büyük Türk-İslam Mezarlığı.

-Dantel işlemeli mezar taşları

Mezar taşlarını yapan mimarlar taşı nakış nakış işlemişler, şiirdeki ahengi taşa aktarmışlar. Sayıları 8 bini geçen her bir taşın ayrı üslubu var. Ahlatşahlar, Selçuklular ve İlhanlılar dönemine ait mezarların kapladığı alan 300 bin m²’yi geçer. Biçimleriyle en özgün eserlerdir.

-Yüzlerce yıllık öykü

Medeniyetlerin ana çizgilerini yüklenen nesneler vardır; zahirden bakıldığında bir teferruattan ibaretmiş gibi görünürler, oysaki hakikatte bütün bir sosyal hayatı etkileyerek toplumsal vicdanda yer edinirler.

Unutmayalım ki; Türk dili, tarihi, edebiyatı, sanatı ve töresi hakkında önemli bilgiler veren ilk Türk yazılı belgeleri, Orhun ve Yenisey Abideleri dediğimiz mezar taşlarıdır. Ahmet Hamdi, mezar taşlarımıza Türk’ün ‘tapu senedi’ der. Kubbet-ül İslam mahlası olan Ahlat’ın mezar şahideleri, birer işaret taşı olmaktan öte dinî ve millî kimliğin taşlara oyulmuş kültürel şifreleridir.

-Tek taş kimlik

Mezar taşlarının üstünde sadece meyyitin kimliği değil taşı nakşeden ustanın da kimliği, ayeti kerimeler ve hadisi şerifler, güzel sözler ve edebi metinler yer alıyor. Şahidelerdeki geometrik geçmeler, kandiller ve Gazan Han döneminde Müslüman olan İlhanlıların ejder başlarının olduğu kitabeler Güneş’in ve Ay’ın Van gölünden doğuşu ve yıkanışına binlerce yıldır şahitlik ederken insana sonsuzluğu ve yaratana döneceğini hatırlatıyor.

-Taştan çadırlar

Selçuklu kabristanında şahideli mezarlar dışında her biri birer sanat şaheseri olan kümbetler de var. Türk çadırının taşla örülmüş mimari eserleridir. Alt katı kabir odası üst katı mescit olan bu kümbetler Türk töresine ait ince süslemeleri, harika hatlarla taşa işlenen ayeti kerimeleri ve hadisi şerifleriyle eşsizdirler.